Özellikle bağlantı elemanları üretiminde kullanılan soğuk vurma kalıpları; tekrarlı iç gerilme, metal-metal teması ve darbeli yüklemeler altında çalışmaktadır. Bu şartlar altında kalıplar aşınma sebepli boyut değişimleri, ani veya yorulma kaynaklı hasarlar nedeniyle kullanım süreleri bitmektedir. Kalıp aşınmaları kullanılan hammaddenin sertliği, yüzey pürüzlülüğü ve yağlayıcıya bağlı olarak değişiklik gösterir ve kalıbın boyut toleranslarının dışına çıkmasına sebep olur. Ani hasarlar ise tasarım veya montaj hatasına bağlı olarak kalıbın ilk vuruşunda ortaya çıkabileceği gibi kalıp malzemesinden kaynaklı bir hata nedeniyle olabilir. Ayrıca kalıbın hareket bölgesine giren yabancı bir madde tarafından da ani hasar ortaya çıkabilir. Münferit olaylar haricinde soğuk vurma kalıplarının hizmet ömrü büyük ihtimalle yüksek tekrar sayısına bağlı yorulma hasarı ile sonuçlanır. Kalıp aşınmaları da ani olarak ortaya çıkmayıp, yine tekrar sayısına bağlı olarak kalıp toleransının sınırlar dışına çıkmasına neden olur. Bu sebeple tekrar sayısı kalıp ömrü için önemli bir parametredir. Kalıplar için tasarım aşamasındaki geometrik iyileştirmeler ve yorulmaya karşı direncinin arttırılması önem arz ederek, daha çok tekrar sayısına (üretim adedi) sahip kalıplar kullanılması gereklidir. Buna ilave olarak soğuk vurma prosesinde yapılacak dövme ve ekstrüzyon oranlarındaki iyileştirmeler ile kalıpların iç gerilmeleri azaltılarak hizmet ömürleri arttırılabilmektedir.
Bu çalışmada, proseste kullanılan, ömrünü tamamlamış, soğuk vurma kalıpları incelenerek meydana gelen hasarlar; ham madde, tekrar sayısı ve iç gerilmeler değerlendirilerek ömür artışına yönelik çözüm önerileri getirilmiştir.
ORCID NO: 0009-0008-1670-552X
Anahtar Kelimeler: Soğuk Vurma, Bağlantı Elemanları, Yorulma, Aşınma, Kalıp
|
