Özellikle baðlantý elemanlarý üretiminde kullanýlan soðuk vurma kalýplarý; tekrarlý iç gerilme, metal-metal temasý ve darbeli yüklemeler altýnda çalýþmaktadýr. Bu þartlar altýnda kalýplar aþýnma sebepli boyut deðiþimleri, ani veya yorulma kaynaklý hasarlar nedeniyle kullaným süreleri bitmektedir. Kalýp aþýnmalarý kullanýlan hammaddenin sertliði, yüzey pürüzlülüðü ve yaðlayýcýya baðlý olarak deðiþiklik gösterir ve kalýbýn boyut toleranslarýnýn dýþýna çýkmasýna sebep olur. Ani hasarlar ise tasarým veya montaj hatasýna baðlý olarak kalýbýn ilk vuruþunda ortaya çýkabileceði gibi kalýp malzemesinden kaynaklý bir hata nedeniyle olabilir. Ayrýca kalýbýn hareket bölgesine giren yabancý bir madde tarafýndan da ani hasar ortaya çýkabilir. Münferit olaylar haricinde soðuk vurma kalýplarýnýn hizmet ömrü büyük ihtimalle yüksek tekrar sayýsýna baðlý yorulma hasarý ile sonuçlanýr. Kalýp aþýnmalarý da ani olarak ortaya çýkmayýp, yine tekrar sayýsýna baðlý olarak kalýp toleransýnýn sýnýrlar dýþýna çýkmasýna neden olur. Bu sebeple tekrar sayýsý kalýp ömrü için önemli bir parametredir. Kalýplar için tasarým aþamasýndaki geometrik iyileþtirmeler ve yorulmaya karþý direncinin arttýrýlmasý önem arz ederek, daha çok tekrar sayýsýna (üretim adedi) sahip kalýplar kullanýlmasý gereklidir. Buna ilave olarak soðuk vurma prosesinde yapýlacak dövme ve ekstrüzyon oranlarýndaki iyileþtirmeler ile kalýplarýn iç gerilmeleri azaltýlarak hizmet ömürleri arttýrýlabilmektedir.
Bu çalýþmada, proseste kullanýlan, ömrünü tamamlamýþ, soðuk vurma kalýplarý incelenerek meydana gelen hasarlar; ham madde, tekrar sayýsý ve iç gerilmeler deðerlendirilerek ömür artýþýna yönelik çözüm önerileri getirilmiþtir.
ORCID NO: 0009-0008-1670-552X
Anahtar Kelimeler: Soðuk Vurma, Baðlantý Elemanlarý, Yorulma, Aþýnma, Kalýp
|
