Derin çekme işlemi sac metal şekillendirme proseslerinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem kullanılarak endüstride otomotiv sektöründen gıda sektörüne kadar birçok farklı alanda yüksek sayılarda üretim gerçekleştirilmektedir. Zorlu bir işlem olan derin çekme işleminde prosesi etkileyen birçok parametre mevcuttur. Bu parametreler kalıp geometrileri, kalıp ve sac malzemesi, pot çemberi baskısı, çekme hızı, sürtünme kuvvetleri, kalıplara yapılan ısıl işlemleri, yüzey işlemleri ve kaplamalar olarak sınıflandırılabilmektedir. Derin çekilmiş parçanın kalitesi metal akışının düzgün şekilde yönlendirilmesine bağlıdır. Metal akışının homojen olarak sağlanması ve kırışıklığın önlenmesi için genellikle derin çekme proseslerinde pot çemberi kullanılmaktadır. Pot çemberi kuvvetinin gerektiğinden az veya yüksek olması durumuna göre parçalarda yırtılma veya kırışıklık gerçekleşebilmektedir. Pot çemberi kuvvetleriyle birlikte kalıp tasarımında optimum kalıp geometrileri sac malzeme kalınlığına göre seçilmelidir. İşlem sırasında kalıplarda gerçekleşen yüksek kuvvetlerin etkisiyle kalıplarda aşınma meydana gelmektedir. Aşınmayı önlemek için proses öncesinde kalıplara kaplamalar ve yüzey işlemleri uygulanmaktadır. Proses esnasında yağlayıcı kullanımı ile aşınmanın önüne geçilmektedir.
Bu çalışmada derin çekme yöntemi için kalıp tasarımı yapılarak kalıbın 1.2379 soğuk iş takım çeliğinden üretimi yapılmıştır. Kalıplardaki aşınmayı engellemek ve sürtünmeyi azaltarak malzeme akışını kolaylaştırmak için kalıplara PVD yöntemiyle CrCN kaplanmıştır. Derin çekme denemelerinde Ø60 DD13 (Erdemir 6.224) kalite farklı kalınlıkta sac malzemeler kullanılarak endüstri şartlarında mekanik preslerde, laboratuvar ortamında çekme test cihazında parça üretimi gerçekleştirilmiştir. Deney sonuçlarında elde edilen verilerle Autoform yazılım programındaki simülasyon sonuçlarının karşılaştırılması yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Autoform, DD13, Derin Çekme, Sac Metal Şekillendirme
|
