Derin çekme iþlemi sac metal þekillendirme proseslerinde yaygýn olarak kullanýlan bir yöntemdir. Bu yöntem kullanýlarak endüstride otomotiv sektöründen gýda sektörüne kadar birçok farklý alanda yüksek sayýlarda üretim gerçekleþtirilmektedir. Zorlu bir iþlem olan derin çekme iþleminde prosesi etkileyen birçok parametre mevcuttur. Bu parametreler kalýp geometrileri, kalýp ve sac malzemesi, pot çemberi baskýsý, çekme hýzý, sürtünme kuvvetleri, kalýplara yapýlan ýsýl iþlemleri, yüzey iþlemleri ve kaplamalar olarak sýnýflandýrýlabilmektedir. Derin çekilmiþ parçanýn kalitesi metal akýþýnýn düzgün þekilde yönlendirilmesine baðlýdýr. Metal akýþýnýn homojen olarak saðlanmasý ve kýrýþýklýðýn önlenmesi için genellikle derin çekme proseslerinde pot çemberi kullanýlmaktadýr. Pot çemberi kuvvetinin gerektiðinden az veya yüksek olmasý durumuna göre parçalarda yýrtýlma veya kýrýþýklýk gerçekleþebilmektedir. Pot çemberi kuvvetleriyle birlikte kalýp tasarýmýnda optimum kalýp geometrileri sac malzeme kalýnlýðýna göre seçilmelidir. Ýþlem sýrasýnda kalýplarda gerçekleþen yüksek kuvvetlerin etkisiyle kalýplarda aþýnma meydana gelmektedir. Aþýnmayý önlemek için proses öncesinde kalýplara kaplamalar ve yüzey iþlemleri uygulanmaktadýr. Proses esnasýnda yaðlayýcý kullanýmý ile aþýnmanýn önüne geçilmektedir.
Bu çalýþmada derin çekme yöntemi için kalýp tasarýmý yapýlarak kalýbýn 1.2379 soðuk iþ takým çeliðinden üretimi yapýlmýþtýr. Kalýplardaki aþýnmayý engellemek ve sürtünmeyi azaltarak malzeme akýþýný kolaylaþtýrmak için kalýplara PVD yöntemiyle CrCN kaplanmýþtýr. Derin çekme denemelerinde Ø60 DD13 (Erdemir 6.224) kalite farklý kalýnlýkta sac malzemeler kullanýlarak endüstri þartlarýnda mekanik preslerde, laboratuvar ortamýnda çekme test cihazýnda parça üretimi gerçekleþtirilmiþtir. Deney sonuçlarýnda elde edilen verilerle Autoform yazýlým programýndaki simülasyon sonuçlarýnýn karþýlaþtýrýlmasý yapýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Autoform, DD13, Derin Çekme, Sac Metal Þekillendirme
|
