Dünyada kayaçlar, mineraller, fosiller gibi jeolojik çeşitliliğe sahip alanlar, aynı zamanda insan ve kültürel peyzaj arasında etkileşim halindedir. Bu nedenle, jeolojik miras çeşitliliğin korunması olarak ifade edilen jeokoruma, peyzajların sürdürülebilirliği kapsamında peyzajın tanımlanması, korunması ve yönetimi anlamına gelmektedir. Kültürel peyzaj bileşenlerinden biri olan jeolojik miras alanlarının uluslararası değeri, yönetimi ve görünürlüğü jeoturizm açısından da özel önem taşımaktadır. Jeoturizm, jeolojik veya jeomorfolojik açıdan ilgi çekici yerlerin ziyaret edildiği bir turizm çeşididir. Aynı zamanda miras turizmi açısından sürdürülebilir bölgesel kalkınmaya katkıda bulunarak bir destinasyon oluşturmaktadır. Bu bağlamda dünya örnekleri incelendiğinde jeoturizm faaliyetlerinin genellikle jeoparklarda yapıldığı bilinmektedir. UNESCO Dünya Jeopark Listesi’nde önemli jeolojik miras alanları, jeopark statüsünde yer almaktadır. Dünyada UNESCO Global Jeopark Ağı Listesi’nde en fazla jeoparka sahip olan ilk üç ülke sırasıyla Çin, İspanya ve İtalya’dır. Türkiye’de ise ilk ve tek olarak 2015 yılında Kula Jeoparkı UNESCO Global Geopark listesine dahil olmuştur. Bu kapsamda, çalışmada jeolojik miras ve jeoturizm konularında tanımlamalar yapılarak UNESCO Global Jeopark Ağı Listesi’nde bulunan dünyadan seçilen örnekler ve Türkiye’deki örnek incelenmiştir. Jeoparklar, jeolojik miras alanı olarak jeoturizm bağlamında değerlendirilmiştir. Sonuçta, kültürel peyzajlar açısından önem taşıyan jeolojik miras alanlarının, eşsiz jeolojik ve jeomorfolojik peyzaj özellikleri ile kültürel miras çeşitliliğine, turizm ve rekreasyonel aktivitelerine olanak sunmaktadır. Ayrıca, bir destinasyon oluşturmaları sebebiyle yerel ve bölgesel sürdürülebilir kalkınmaya sağladığı ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler: Kültürel peyzaj, jeolojik miras, jeoturizm, jeoparklar, sürdürülebilirlik
|
