Bilindiði üzere küresel boyutta sanayinin baþlamasý ve üretimin artmasýyla birlikte oluþan atýk türü ve atýk miktarý da artmaya baþlamýþtýr. Geliþmiþ ülkelerde bu atýklar, ekonomik açýdan geri dönüþtürülebilirken, geliþmekte ya da geliþmemiþ ülkelerde bu seviyeye gelinememiþtir. Diðer açýdan, geliþen teknoloji ile hem atýk miktarý artmakta hem de ayný zamanda birçok atýðýn ham madde þekline dönüþtürülebileceði yeni ekipmanlar geliþtirilmektedir. Bu sayede tonlarca atýk yeniden kullanýlabilecektir. Buna en güzel örnek Ýsveç’in katý atýk ithal etmesidir. Ülkede üretilen atýk miktarýndan daha fazla kapasitede katý atýk dönüþtürme tesisi bulunmakta olup ülkede üretilen atýk yetersiz olduðunda diðer ülkelerden belli bir bedel talep edilerek atýklar alýnmakta ve bu atýklar dönüþtürülerek, vatandaþlara elektrik ve ýsýnma imkaný olarak sunulmaktadýr. Ülkemizde de son yýllarda sürdürülebilirlik faaliyetleri kapsamýnda geri dönüþüm ve geri kazaným uygulamalarý artýþ göstermektedir. Bunun en önemli sebebi, devlet tarafýndan getirilen mevzuat ve yasalar ile üreticilerin, oluþturduklarý atýklarý en uygun þekilde geri dönüþtürme ve bertaraf etme zorunluluðudur. Bu baðlamda ortaya çýkan diðer bir uygulama, oluþan tüm atýklarýn deðerlendirilmesi ve depolama alanlarýna hiçbir atýðýn gönderilmemesi anlamýna gelen “sýfýr atýk yaklaþýmý” kavramýdýr. Geliþmiþ ülkeler atýklarýnýn neredeyse tamamýný geri dönüþtürerek ham madde ve enerji elde ederlerken, diðer ülkeler henüz depolama yöntemini kullanma aþamasýndadýrlar. Bu durum, atýklarýn hem doðaya zarar vermesine neden olmakta hem de mevcut ham madde miktarýnýn azalmasýna yol açmaktadýr. Bu olumsuzluklarý azaltmak ve sorunu ekonomik açýdan faydaya dönüþtürebilmek için atýðýn, kaynakta yönetimi önemlidir. Sýfýr atýk yaklaþýmý ile insanlara, atýk üretiminin minimum düzeyde olduðu bir hayat tarzý benimsetilmesi ve yaþam þartlarýnýn bu çerçevede þekillendirilmesi hedef alýnmakta ve kullanýlamaz olarak görülen tüm atýk maddelerin, diðer ürünler için bir kaynak olabileceði bilinci yaygýnlaþmaktadýr. Böylece çevresel ve ekonomik açýdan bir verimlilik gerçekleþtirilmiþ olacaktýr. Bu çalýþmada, atýklarýn kaynaðýnda ayrý toplanmasýna dayanan sýfýr atýk yaklaþýmý incelenmiþ olup Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý’nýn sýfýr atýk yaklaþýmý hakkýnda bilgi verilmiþtir. Çalýþmada ayrýca, ülkemizdeki Tüpraþ, Migros, Arçelik gibi önemli firmalarýn atýk yönetim planlarý incelenmiþ, inceleme sonucunda firmalarýn atýk miktarlarý, üretilen atýklarýn ne kadarýnýn geri dönüþtürülüp, ne kadarýnýn geri kazanýldýðý ortaya konmuþ ve sýfýr atýk yaklaþýmýna uygunluklarý deðerlendirilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Sýfýr atýk, Geri dönüþüm, Geri kazaným, Atýk yönetimi
|
