Bilindiği üzere küresel boyutta sanayinin başlaması ve üretimin artmasıyla birlikte oluşan atık türü ve atık miktarı da artmaya başlamıştır. Gelişmiş ülkelerde bu atıklar, ekonomik açıdan geri dönüştürülebilirken, gelişmekte ya da gelişmemiş ülkelerde bu seviyeye gelinememiştir. Diğer açıdan, gelişen teknoloji ile hem atık miktarı artmakta hem de aynı zamanda birçok atığın ham madde şekline dönüştürülebileceği yeni ekipmanlar geliştirilmektedir. Bu sayede tonlarca atık yeniden kullanılabilecektir. Buna en güzel örnek İsveç’in katı atık ithal etmesidir. Ülkede üretilen atık miktarından daha fazla kapasitede katı atık dönüştürme tesisi bulunmakta olup ülkede üretilen atık yetersiz olduğunda diğer ülkelerden belli bir bedel talep edilerek atıklar alınmakta ve bu atıklar dönüştürülerek, vatandaşlara elektrik ve ısınma imkanı olarak sunulmaktadır. Ülkemizde de son yıllarda sürdürülebilirlik faaliyetleri kapsamında geri dönüşüm ve geri kazanım uygulamaları artış göstermektedir. Bunun en önemli sebebi, devlet tarafından getirilen mevzuat ve yasalar ile üreticilerin, oluşturdukları atıkları en uygun şekilde geri dönüştürme ve bertaraf etme zorunluluğudur. Bu bağlamda ortaya çıkan diğer bir uygulama, oluşan tüm atıkların değerlendirilmesi ve depolama alanlarına hiçbir atığın gönderilmemesi anlamına gelen “sıfır atık yaklaşımı” kavramıdır. Gelişmiş ülkeler atıklarının neredeyse tamamını geri dönüştürerek ham madde ve enerji elde ederlerken, diğer ülkeler henüz depolama yöntemini kullanma aşamasındadırlar. Bu durum, atıkların hem doğaya zarar vermesine neden olmakta hem de mevcut ham madde miktarının azalmasına yol açmaktadır. Bu olumsuzlukları azaltmak ve sorunu ekonomik açıdan faydaya dönüştürebilmek için atığın, kaynakta yönetimi önemlidir. Sıfır atık yaklaşımı ile insanlara, atık üretiminin minimum düzeyde olduğu bir hayat tarzı benimsetilmesi ve yaşam şartlarının bu çerçevede şekillendirilmesi hedef alınmakta ve kullanılamaz olarak görülen tüm atık maddelerin, diğer ürünler için bir kaynak olabileceği bilinci yaygınlaşmaktadır. Böylece çevresel ve ekonomik açıdan bir verimlilik gerçekleştirilmiş olacaktır. Bu çalışmada, atıkların kaynağında ayrı toplanmasına dayanan sıfır atık yaklaşımı incelenmiş olup Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın sıfır atık yaklaşımı hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada ayrıca, ülkemizdeki Tüpraş, Migros, Arçelik gibi önemli firmaların atık yönetim planları incelenmiş, inceleme sonucunda firmaların atık miktarları, üretilen atıkların ne kadarının geri dönüştürülüp, ne kadarının geri kazanıldığı ortaya konmuş ve sıfır atık yaklaşımına uygunlukları değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Sıfır atık, Geri dönüşüm, Geri kazanım, Atık yönetimi
|
