Sürünme yaþlandýrma þekil verme prosesi, ýsýl iþlem ve þekillendirme prosesinin eþ zamanlý gerçekleþtirildiði hibrit ve geliþmiþ bir üretim yöntemidir. Þekillendirme mekanizmasý sürünme deformasyonu ile gerçekleþmektedir. Sürünme þekillendirme prosesi ile þekillendirilen numunelerde konvansiyonel þekil verme yöntemleriyle þekillendirilmiþ numunelere göre daha yüksek geri yaylanma oranlarý oluþmaktadýr. Bu çalýþmada 2024 T3 alüminyum alaþýmýnýn sürünme-yaþlandýrma þekil verme prosesi ile T81 temperine yaþlandýrýlýrken eþ zamanlý þekillendirilme durumunda farklý sac kalýnlýðý ve farklý basýnç deðerlerindeki geri yaylanma davranýþý deneysel olarak incelenmiþtir. Çalýþma kapsamýnda havacýlýkta yaygýn olarak kullanýlan 0.81, 1.016, 1.27 ve 1.6 mm kalýnlýðýndaki 2024 T3 sac malzemeler tercih edilmiþtir. 2024 T3 temperindeki bir alaþýmýn T81'e yaþlandýrýlmasý için gereken sýcaklýk ve süre bilgileri AMS 2770'e göre belirlenmiþtir. Bu sebeple tüm numuneler 190 °C sýcaklýkta ve 10 saat süreyle sürünme yaþlandýrma þekil verme prosesine tabi tutulmuþtur. Numuneler 6, 7, 8 ve 9 bar basýnç altýnda þekillendirilmiþtir. 0.81mm kalýnlýðýndaki en ince numunenin en düþük basýnçla þekillendirilmesi sonucunda geri yaylanma oraný %68,3 iken ayný malzemenin 9 bar basýnç altýnda þekillendirilmesi sonucu geri yaylanma deðeri %61.9’a düþmüþtür. En kalýn numune olan 1.6 mm kalýnlýðýndaki sacýn 6 bar basýnçla þekillendirilmesi sonucunda ise geri yaylanma oraný %61.3 ve 9 barda þekillendirilmesi sonucunda %53 olarak ölçülmüþtür. Diðer þekillendirme parametrelerinin sabit tutulduðunda malzeme kalýnlýðý arttýðýnda geri yaylanma oranýnýn azaldýðý, ayný þekilde diðer parametreler sabitken þekillendirme basýncýnýn artmasýyla geri yaylanma oranýnýn azaldýðý deneysel olarak gözlemlenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: AA2024, Geri Yaylanma, CAF
|
