Sürünme yaşlandırma şekil verme prosesi, ısıl işlem ve şekillendirme prosesinin eş zamanlı gerçekleştirildiği hibrit ve gelişmiş bir üretim yöntemidir. Şekillendirme mekanizması sürünme deformasyonu ile gerçekleşmektedir. Sürünme şekillendirme prosesi ile şekillendirilen numunelerde konvansiyonel şekil verme yöntemleriyle şekillendirilmiş numunelere göre daha yüksek geri yaylanma oranları oluşmaktadır. Bu çalışmada 2024 T3 alüminyum alaşımının sürünme-yaşlandırma şekil verme prosesi ile T81 temperine yaşlandırılırken eş zamanlı şekillendirilme durumunda farklı sac kalınlığı ve farklı basınç değerlerindeki geri yaylanma davranışı deneysel olarak incelenmiştir. Çalışma kapsamında havacılıkta yaygın olarak kullanılan 0.81, 1.016, 1.27 ve 1.6 mm kalınlığındaki 2024 T3 sac malzemeler tercih edilmiştir. 2024 T3 temperindeki bir alaşımın T81'e yaşlandırılması için gereken sıcaklık ve süre bilgileri AMS 2770'e göre belirlenmiştir. Bu sebeple tüm numuneler 190 °C sıcaklıkta ve 10 saat süreyle sürünme yaşlandırma şekil verme prosesine tabi tutulmuştur. Numuneler 6, 7, 8 ve 9 bar basınç altında şekillendirilmiştir. 0.81mm kalınlığındaki en ince numunenin en düşük basınçla şekillendirilmesi sonucunda geri yaylanma oranı %68,3 iken aynı malzemenin 9 bar basınç altında şekillendirilmesi sonucu geri yaylanma değeri %61.9’a düşmüştür. En kalın numune olan 1.6 mm kalınlığındaki sacın 6 bar basınçla şekillendirilmesi sonucunda ise geri yaylanma oranı %61.3 ve 9 barda şekillendirilmesi sonucunda %53 olarak ölçülmüştür. Diğer şekillendirme parametrelerinin sabit tutulduğunda malzeme kalınlığı arttığında geri yaylanma oranının azaldığı, aynı şekilde diğer parametreler sabitken şekillendirme basıncının artmasıyla geri yaylanma oranının azaldığı deneysel olarak gözlemlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: AA2024, Geri Yaylanma, CAF
|