Keywords:

Günümüzde gelişen teknolojinin de etkisiyle doğal kaynakların giderek yok olması, mimari tasarım sürecinde sürdürülebilir ilkelerin göz önüne alınmasının gerekliliğini göstermektedir. Mimaride sürdürülebilirlik, tasarım aşamasından yapım sürecine ve kullanımına kadar bütün aşamalarda tasarımın ait olduğu bağlama ilişkin verilerin en etkili kullanımı ile gerçekleşmektedir. Bu kapsamda farklı iklim bölgelerine ait vernaküler mimarilere ilişkin tasarım yaklaşımlarının incelenerek ortaya konması, benzer iklim bölgeleri için, günümüz mimari tasarım yaklaşımlarına birer veri olarak kullanılabilmesine katkı sağlayacaktır. Çalışmada Akdeniz ve tropikal iklim bölgelerine ait vernaküler mimari özellikler tespit edilerek i. Vaziyet ii. Bina formu iii. Cephe iv. Mekân organizasyonu v. Malzeme ve yapım tekniği olarak sınıflandırılmış ve tablolaştırılmıştır. Bu çalışma ile farklı iklim bölgelerinde inşa edilecek güncel mimari tasarımlar için iklimsel verilerin gerektirdiği mimari tasarım yaklaşımlarına ilişkin veri altlığı oluşturulmak amaçlanmaktadır. Geçmişten günümüze doğanın kaynaklarından faydalanan insanoğlu, teknoloji ve sanayide yaşanan gelişimler ile ters orantılı olarak doğa kaynakların tükenmesi durumuyla karşı karşıya kalmış ve bu duruma çözüm üretmek için farklı arayışlar içerisine girmiştir. Bu bağlamda sürdürülebilirlik kavramı, gelecek kuşağın yaşam koşulu göz önünde bulundurularak ekonomik ve çevresel gereksinmelerin karşılandığı bir dünya görüşü olarak karşımıza çıkmıştır. Mimarlık disiplininde sürdürülebilirlik kavramı, tasarım aşamasından yapım sürecine kadar mimarinin bütün aşamalarında, bulunulan bağlama ait çevresel ve toplumsal verilerin en etkili biçimde kullanılmasıyla sağlanmaktadır. Bu kapsamda sürdürülebilirlik kavramı ile bağlantılı olarak karşımıza yerellik/yöresellik kavramı çıkmaktadır. Mimaride yöresellik, belirli bir yerde belirli zaman içerisindeki özgün mimarlığı ifade etmektedir. Bu bağlamda, mimarlık alanında sürdürülebilirliğe ilişkin en iyi örnekleri vernaküler mimari örneklerinde görmek mümkündür. Vernaküler mimaride en önemli unsur, yapının ait olduğu yere/yöreye uyumlu olması, oraya ait fiziksel, kültürel ve doğal bütün değerlerden faydalanmasıdır. Vernaküler mimarinin oluşumuna etki eden ekonomik, teknolojik, fiziksel ve kültürel birçok faktör bulunmaktadır. Bunların içerisinde doğal faktörlerden iklim en etkili unsurlardan biridir. Genelde doğanın bütünü ve doğal iklimsel koşullardaki değişiklikler insanın eylemlerini konforlu bir biçimde gerçekleştirmesi için uygun olmadığından, insanoğlu var olduğundan bu yana iklimsel koşulları kontrol altına alarak, güvenli, sağlıklı ve konforlu yaşamaya yönelik çeşitli ölçeklerde yapma çevreler yaratmıştır (Manioğlu ve Oral, 2010). Geçmişte iklimsel konforu sağlamak için yeterli teknolojinin olmaması, insanları doğal yollardan pasif tasarım uygulamalarına yönlendirmiştir. Toplumun en temel ihtiyaçlarından barınma ihtiyacını karşılayan konutlar, ait oldukları yerin iklim koşulları göz önüne alınarak şekillenmiştir. Vernaküler mimaride güneşlenme durumu, hâkim rüzgâr, sıcaklık, nem ve yağış gibi faktörler dikkate alınarak binalar konumlandırılmıştır. Aynı şekilde konut içerisindeki mekânların organizasyonlarında ve malzeme seçimlerinde de iklimsel konfor dikkate alınarak tasarım gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, vernaküler mimaride sürdürülebilirliğin sağlanmasında iklimsel faktörlerin etkin kullanımı önemli olmaktadır. Bu çalışma farklı iklim bölgelerine ait vernaküler mimari özelliklerin tespit edildiği kavramsal bir çalışmadır. Çalışmada tropikal iklim bölgesi ile Akdeniz iklim bölgesi incelenmiştir. Çalışma kapsamında, iklim bölgelerine ait vernaküler mimari biçimleniş özellikleri vaziyet, bina formu, cephe, mekân organizasyonu, malzeme ve yapım tekniği şeklinde sınıflandırılmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilen veriler tablolaştırılmıştır. Çalışmada Köppen iklim sınıflandırmasına dayanarak iklim verileri tespit edilmiştir. Seçilen iklim bölgeleri, genel olarak birbirine yakın gibi görünen, ancak yağış farklılığı dolayısıyla birbirinden farklılaşan iklim tipleri olarak dikkat çekmektedir. Bu çalışma ile seçilen iklim tipleri karşılaştırılarak, farklı iklim bölgelerinde inşa edilecek güncel mimari tasarımlar için iklimsel verilerin gerektirdiği mimari tasarım yaklaşımlarına ilişkin veri altlığı oluşturulmak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir mimari, Vernaküler mimari, İklimsel konfor, Yerel mimarlık