Sýcak dövme prosesinde kalýp ve maçalarda sýcak iþ takým çelikleri kullanýlmaktadýr. Kalýp ve maça olarak kullanýlan sýcak iþ takým çelikleri yüksek darbe dayanýmý, yüksek aþýnma direnci, termal þok dayanýmlarý gibi mekanik özelliklerinin yüksek olmasý beklenmektedir. Kriyojenik iþlem çeliklerde kalýntý östenit miktarýný azaltarak malzemelerin mekanik deðerlerinde artýþa neden olmaktadýr. Sýcak pirinç dövme prosesinde kullanýlan sýcak iþ takým çeliklerinden olan 1.2888 sýcak iþ takým çeliðine üç farklý sýcaklýkta kriyojenik iþlem ardýndan temperleme iþlemi uygulanmýþtýr. Kriyojenik iþlem sýcaklýðý olarak -100°C, -140°C ve -180°C sýcaklýklar belirlenmiþtir. XRD yöntemi ile kalýntý östenit miktarý kiryojenik iþlem sýcaklýðýnýn düþmesi ile azalmýþtýr. Kalýntý östenit miktarý sadece ýsýl iþlem uygulanmýþ numunede %23,8 iken -180°C kriyojenik iþlem uygulanan numunede %6,7 ye düþtüðü görülmüþtür. Kriyojenik iþlem uygulanan sýcak iþ takým çeliði numunelerine vickers mikro sertlik yöntemiyle ölçülen sertlik deðerlerinin kalýntý ötsenit fazýnýn martenzite dönüþümü ile sýrasýyla %2,82, %4,04 ve %4,27 oranýnda artýþ olduðu belirlenmiþtir. Kriyojenik iþlem görmüþ çeliklere çalýþma sýcaklýklarý olan 350°C ve oda sýcaklýðýnda çentik darbe testleri uygulanmýþtýr. Numunelerin 350°C darbe enerjileri oda sýcaklýðýnda yapýlan testlere göre 8 kat daha yüksek olduðu görülmüþtür. Kriyojenik iþlem sýcaklýðýnýn düþmesi ile darbe enerjilerinde artýþ görülmüþtür. Sýcak iþ takým çelik numunelerine oda sýcaklýðý ve çalýþma sýcaklýðý olan 350°C derecede Pin-On-Disk aþýnma testleri uygulanmýþtýr. Kriyojenik iþlem sýcaklýðýnýn düþmesi aþýnma direncinde artýþ saðladýðý hem oda sýcaklýðýnda hem de 350°C’de yapýlan deneylerde gösterilmiþtir. Numuneler ve aþýnma bölgeleri SEM ile incelemelerde bulunulmuþtur. Karbür yapýsýnýn kriyojenik iþlem sýcaklýðýnýn düþmesi ile deðiþtiði, karbür yoðunluðu artarken karbür boyutlarýnda incelmeler görülmüþtür.
Anahtar Kelimeler: Sýcak Ýþ Takým Çelikleri, Kriyojenik Ýþlem, Kalýntý Östenit
|
