Küresel ýsýnma ve iklim deðiþikliðinin etkisiyle her geçen gün artan kuraklýk, günümüzün en büyük çevresel problemi olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Ýklim deðiþikliðinin etkisiyle deniz suyu seviyelerinde yükselmeler, yaðýþ miktarlarýnda ve akarsu debilerinde azalmalar ve bununla beraber birçok ekstrem doða olaylarýnýn görülme sýklýðý artmýþtýr. Yaþanan bu olaylarýn sonucunda kuraklýðýn, incelenen parametreler üzerindeki deðiþimleri ve eðilimi belirlenmektedir. Bu çalýþma, Sakarya Havzasý’nda bulunan iki akým gözlem istasyonuna ait yýllýk maksimum akým (YMA) ve kuraklýk verilerinin özellikleri araþtýrýlmaktadýr. Çalýþmanýn ilk aþamasýnda her iki istasyonun kuraklýðýnýn belirlenmesi için akým kuraklýk indeksi (AKÝ) yöntemi kullanýlmaktadýr. AKÝ kuraklýk indeksi ile belirlenen 1, 3, 6 ve 12 aylýk zaman dilimlerinin her biri için eðilim analizinden önce homojenlik, duraðanlýk ve baðýmsýzlýk testleri yapýlmýþtýr. Homojenlik analizi için Standart Normal Homojenlik Testi; duraðanlýk analizleri için Phillips-Perron Testi, Kwiatkowski-Phillips-Schmidt-Shin ve Dickey-Fuller testleri; baðýmsýzlýk analizi için ise Von-Neumann’s testi kullanýlmýþtýr. Çalýþmanýn son aþamasýnda ise iki akým gözlem istasyonuna Mann-Kendall, Lineer Regresyon, Spearman Rho, Þen’s Slope ve Yenilikçi Þen eðilim analizleri uygulanmýþtýr. Ayrýca var olan eðilimlerin baþlangýç zamanýný belirlemek amacýyla Mann–Kendall Mertebe Kolerasyon (MKMK) testi kullanýlmýþtýr. Uygulanan homojenlik, duraðanlýk ve baðýmsýzlýk testlerinin sonuçlarýnda YMA ve kuraklýk verilerinin homojenlik, duraðan ve baðýmsýz olduðu görülmüþtür. Lineer regresyon yöntemi haricindeki bütün eðilim analizlerinde Porsuk Çayý’nýn YMA ve 1, 3 aylýk zaman dilimlerindeki kuraklýklarda artan yönde eðilim belirlenmiþ olmasýna karþýn 6 ve 12 aylýk zaman dilimlerindeki kuraklýklarda ise herhangi bir eðilime rastlanmamýþtýr. MKMK testi sonuçlarýna göre yaklaþýk 1997 yýlýnda trendin varlýðý tespit edilmiþtir. Akýn Deresi’ne ait YMA ve kuraklýk verilerinde ise herhangi bir eðilime rastlanmamýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Yýllýk Maksimum Akým, Trend Analizi, Sakarya Havzasý
|
