Maden proses artýklarý, maden iþletmelerinde ocakta kazýlan tüvenan cevherin öðütülerek ince taneli bir granülometriye dönüþtürülmesinden sonra cevher kazanýmý için uygulanan fiziksel ya da fizikokimyasal iþlemlerden geriye kalan, yüksek su içerikli ve güncel ekonomik deðeri olmayan malzeme olarak ifade edilebilir. Bu formdaki artýklarýn artýk barajlarýnda geleneksel yöntemlerle depolanmasý güvenlik ve çevresel açýdan tehlikeler ve riskler barýndýrmaktadýr. Özellikle atmosferik koþullara maruz kalan artýklar, doðal akýntýlar yoluyla yüzeyden taþýnabileceði gibi, sýzýntý ve katmanlar arasý emilim yollarý ile de yeraltý sularýna karýþarak barýndýrdýðý doðal ortamý kirletebilir Günümüzde madencilik sektöründe ortaya çýkan yüksek miktardaki proses artýklarýnýn yerüstünde depolanmasý çevresel açýdan birçok sorun oluþturmaktadýr. Özelikle bazý artýklarýn içerdiði pirit (FeS2) ya da protit (FeS) gibi sülfür mineralleri ortamdaki su ve oksijen ile reaksiyona girerek okside olmaktadýr. Bu durum pH deðerine baðlý olarak ortamýn asiditesi ve çözünebilirliðini de deðiþtirmekte ve literatürde asit maden drenajý (AMD) olarak bilinmektedir. Bu çevresel riskler ve yüksek maliyetler, atýklarýn beton gibi büyük endüstrilerde baðlayýcý ya da ince agrega þeklinde alternatif hammadde olarak kullanýlabilirliði ile önemli ölçüde azaltýlabilmektedir. Bu çalýþmada beton üretiminde ince agrega olarak kullanýlmasý düþünülen Altýn, Kurþun-Çinko, Mermer ve Demir maden proses atýklarý sýzýntý sularýnýn Ph deðiþimleri belirlenmiþtir. Bu sonuçlar varlýðýnda artýk numunelerinin betonda kullaným açýsýndan bir probleme yol açmayacaðý ortaya konmuþtur. Ancak endüstriyel kullaným amacýyla iklim þartlarýna baðlý olarak pilot çaplý testler yapýlmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Maden proses atýklarý, Ph deðiþimi, Beton
|
