Madencilik proses atýklarýnýn geleneksel yöntemlerle bertarafý ya da depolanmasý (atýk barajý, pasa sahasý vb.) sýrasýnda ortaya çýkan çevresel riskler ve yüksek maliyetler, bu atýklarýn beton gibi büyük endüstrilerde baðlayýcý ya da ince agrega þeklinde alternatif hammadde olarak kullanýlabilirliði ile önemli ölçüde azaltýlabileceði düþünülmektedir. Özellikle metal madenciliðinde konsantre üretimi sonrasýnda açýða çýkan ekonomik yönden deðersiz ve sülfür içeren artýklar, su ve oksijen ile etkileþime girerek Asit Maden Drenajýna (AMD) sebep olup çevreye önemli derecelerde kalýcý zararlar verebilmektedir. Çevresel açýdan zararlý olabilecek bu tür artýklarýn, depolanacaðý yerdeki izolasyonu (geçirimsiz tabakalarýn oluþturulmasý), tesisten nakli, stabilitesi, emniyeti, su ve toprak kalitesi üzerindeki etkileri gibi parametrelere baðlý olarak düzenleme þekli ve kontrolü baþlýca dikkat edilmesi gereken hususlardýr. Böylece maden iþletmeleri açýsýndan bertaraf maliyetlerinin azalmasýnýn yaný sýra beton sektöründe hammadde maliyetleri de düþecektir. Ayrýca bu atýklarýn baðlayýcý ve agrega gibi beton hammaddeleri yerine kullanýlmasý, sürdürülebilir madencilik faaliyetleri açýsýndan birçok avantajý beraberinde getirecektir. Literatüre göre maden proses atýklarýnýn harç ya da beton kullanýmýnda ikame olarak yer almalarýnda herhangi bir standardýn olmamasý ve bu katký malzemelerinin fiziksel-kimyasal özeliklerinin deðiþkenlik göstermesi nedeniyle bu konularda daha fazla çalýþmanýn yapýlmasýna ihtiyaç duyulmaktadýr. Özellikle harç ya da betonlarda istenilen mekanik özelliklerin atýk kullanýmýný sýnýrlandýrdýðý düþünülmektedir. Bu çalýþmada, beton üretiminde ince agrega yerine mermer ve Pb-Zn atýklarý kullanýmý mekanik özellikler açýsýndan eðilme ve basýnç dayanýmlarý araþtýrýlmýþtýr. Dayaným sonuçlarýna göre basma dayanýmýnda %25 Pb-Zn ikameli atýklar 28,07 MPa, eðilme dayanýmýnda ise ayný ikame oranýnda ince boyutlu mermer atýðý 13,33 MPa olarak ölçülmüþtür.
Anahtar Kelimeler: Ýnce boyutlu mermer, Pb-Zn, Maden proses atýklarý, Beton
|
