Gaz türbinleri özellikle havacýlýk sektöründe turbojet, turbofan, turboþaft, turboprop motorlar konseptinde geniþ yelpazeye sahiptir. Bu tür motorlar genellikle yüksek devirlerde dönerek yüksek itki gücü üretmekte ve askeri-ticari uçaklarýn isterlerini karþýlayacak þekilde tasarlanmaktadýr. Motorlar yüksek itki üretmek için tasarlanýrken ayný zamanda bu devirlerde sorunsuz bir þekilde çalýþmasýný saðlamak için titreþim kaynaklarýnýn yönetilmesi gerekmektedir. Motorun sabit parçalarýnýn moda girerek birbiriyle ya da rotorla sürtünmesi, sabit parçalara titreþim kuvveti iletimi, rulmanlardaki titreþim kaynaklý bozukluklar, titreþim kaynaklý ömür problemleri motorun çalýþma devriyle rotorun doðal frekansýnýn çakýþmasý gibi problemler motordaki titreþim problemlerine örnek olarak gösterilebilir. Bu titreþim kaynaklarý motorda çeþitli titreþim türlerine sebep olmaktadýr: Þaftýn bükülme modu, þaftýn burulma modu, þaftýn boyuna titreþimi, dönen yapýsal parçalarýn titreþimi, motordaki sabit parçalarýn titreþimi. Motordaki titreþimi yönetebilmek için dönen ve sabit parçalarýn tasarýmý, motorun çalýþma koþullarýndaki titreþim kaynaðýný önlemek veya azaltmak üzerine yapýlmalýdýr. Gaz türbinlerinde motor dinamiði çalýþmalarý da titreþimi ortadan kaldýrma/azaltma metodolojileri üzerine yoðunlaþmaktadýr. Motordaki statik parçalar rulmanlarla rotora baðlandýðý için bu parçalardaki titreþimler de rotorun titremesine neden olmaktadýr. Literatür çalýþmalarýnda daha çok motorlardaki dönen parçalarýn titreþimi üzerine çalýþmalar yer alsa da statik parçalar da motorun çalýþmasýný etkileyen önemli titreþim kaynaklarýndandýr. Bu çalýþmada motordaki sabit parçalarýn titreþimi üzerinde durulmuþtur. Ýlk olarak gaz türbinini yansýtacak þekilde ölçeði küçültülmüþ bir test düzeneði tasarlanmýþtýr. Test düzeneði için tasarlanan þaftýn çalýþma þartlarýnda moda girecek þekilde statik parçalar tasarlanmýþtýr. Farklý statik parça tasarýmýndan sonra son tasarýmda statik parçalardaki doðal frekanslar þaftýn ve sistemin çalýþmasýný etkileyecek þekilde kurgulanmýþtýr. Statik parçalarýn da þaftý ve sistemin çalýþmasýný etkileyecek þekilde titreþim kaynaðý olduðuna dikkat çekilmiþtir. ORCID NO: 0009-0002-8774-9091
Anahtar Kelimeler: Gazi Türbinli Motor, Statik Parça, Dinamik Analiz, Yapýsal Dinamik, Titreþim, EMA
|
