Alüminyum alaþýmlarý, hafifliði, yüksek korozyon direnci, düþük ergime sýcaklýðý, geri dönüþüme uygun olmasý gibi birçok özelliði ile endüstride yaygýn olarak kullanýlmaktadýr ve kullaným oraný her geçen gün artmaktadýr. Özellikle otomotiv ve havacýlýk sektöründe kullanýmý git gide artan bu alaþýmlarýn birisi de alüminyum alaþýmlý jantlardýr. Alüminyum alaþýmlý jantlar genellikle alçak basýnçlý döküm yöntemi ile üretilmektedir. Bu yöntemde kullanýlan kalýplarda yüksek sýcaklýklara dayanýklý sýcak iþ takým çelikleri kullanýlmaktadýr. Alçak basýnçlý döküm yönteminde, alçak basýnçlý döküm tezgahýnda bulunan sývý metali kalýplara doldurulmasýný saðlayan tüpler ve yolluklar yer almaktadýr. Bu amaçla kalýplarda kullanýlan parçalarýn birisi de seramik yolluktur. Sývý metalin kalýba girerken metal içerisindeki inklüzyonlarýn kalýba girmesini önlemek amacýyla metal filtreler kullanýlýr. Bu filtrelerin oturma yüzeyinde de metal yolluklar yer almaktadýr. Metal yolluklarýn yerleþtirildiði seramik yolluklarda ise döküm sýrasýnda çatlak problemleri ile karþýlaþýlmaktadýr. Bu çatlaklar üretimde verim kayýplarýna ve malzemelerin yenilenmesi nedeniyle mali kayýplara sebep olmaktadýr. Gerçekleþtirilen bu çalýþmada, üretimde kullanýlan iki farklý malzeme ve üretim yöntemine ait seramik yolluklar ile metal yolluklarýn çatlak oluþum mekanizmalarý incelenmiþtir. Yapýlan deneylerde metal yolluktaki yüksek sýcaklýklardaki termal genleþmelerin seramik yolluk üzerindeki çatlak iliþkileri ve seramik yolluklarýn termal þok ve deformasyon dirençleri analiz edilmiþtir. Çalýþmada elde edilen bulgular sonucunda, seramik yolluktaki yaþanan çatlaklarýn metal yolluk genleþmesi ile ilgili olmadýðý, seramik yolluk malzemelerinin malzeme kalitesi ve üretim yöntemi nedeni ile termal þoka direnci ile ilgili olduðu tespit edilmiþtir. Çalýþma sonrasý kullanýlan malzemelerde deðiþiklik yapýlarak çatlaða sebep olan malzemenin kullanýmý iptal edilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Alçak Basýnçlý Döküm, Kalýp, Seramik Yolluk, Metal Yolluk
|
