Yapay zekâ teknikleri kullanýlarak oluþturulan modeller, nehir akýþý tahminleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Su kaynaklarýnýn sürdürülebilir kullanýmý, havza yönetimi ilkelerinin deðerlendirilmesi, etkin doðal kaynak yönetimi ve doðru su kaynaklarý planlamasý ile mümkündür. Bu koþullar, havzadaki nehir akýþlarýnýn doðru tahmin edilmesini gerektirmektedir. Bu çalýþmada, Türkiye'nin önemli havzalarýndan Sakarya Havzasý'nýn kritik noktasýnda bulunan Rüstümköy (E12A22) nehir akýþ ölçüm istasyonundan alýnan günlük akýþ verileri ile nehir akýþ tahmini yapýlmýþtýr. Bu istasyon için Elektrik Ýþleri Etüt Ýdaresi Genel Müdürlüðünden (EÝEÝ) alýnan 10 yýllýk akýþ verileri kullanýlmýþtýr. Çalýþma kapsamýnda doðru akýþ tahmini yapabilmek için yapay zekâ yöntemlerinden adaptif að tabanlý bulanýk mantýk çýkarým sistemi (ANFIS) modeli kullanýlmýþtýr. ANFIS modelinin parametrelerini eðitmek için geri yayýlým algoritmasý (GY) ve hibrit (HB) algoritma kullanýlmýþtýr. Bu iki algoritmanýn da baþarýmý ayrý ayrý deðerlendirilmiþtir. Ayrýca, ANFIS modelinin nehir akýþ tahmin performansý, geleneksek yapay sinir aðlarý (YSA) modelinin nehir akýþ tahmin performansý ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. Modellerin performanslarýný analiz etmek için, verinin ilk %80'i eðitim için ve geri kalan %20'si test için kullanýlmýþtýr. Sonuçlar, önerilen ANFIS modelinin, nehir akýþ verilerini yüksek doðruluk ile tahmin ettiðini ortaya koymuþtur. Modellerin tahmin sonuçlarý RMSE, MAE, MAPE, STD ve R2 istatistiksel ölçüm metrikleri ile deðerlendirilmiþtir. Çalýþmada kullanýlan istatistiksel ölçüm metriklerine göre ANFIS modelinin YSA modeline göre daha baþarýlý olduðu görülmüþtür. ORCID NO: 0000-0003-0692-9921
Anahtar Kelimeler: Yapay zekâ, ANFIS, Nehir akýþý, Tahmin, YSA
|