Kalıcı Organik Kirleticiler (KOK) karbon bazlı bileşiklerdir. Karbon zincirindeki hidrojen veya oksijen atomları; klor, brom gibi halojenler ile birleştirilmiş antropolojik olarak oluşturulmuş kimyasallardır. Kalıcı organik kirleticilerin suda çözünürlüğü oldukça az ve yağda çözünürlüğü yüksek olduğundan canlıların yağ dokusunda birikerek besin zincirine katılmaktadırlar. Kalıcı organik kirleticilerin en önemli özelliği çevresel ortamlarda uzun süreler boyunca bozunmadan kalabilmeleri, besin zinciri yoluyla biyoakümülasyonları ve toksik etkiye sahip olmalarıdır. Yarı uçucu olma özellikleri ile de atmosferik taşınım sayesinde çok uzak mesafelere ulaşabildiklerinden dolayı küresel bir problem oluşturmaktadırlar.
KOK’lar; pestisitler, sanayide kullanılan kimyasallar ve kasıtsız (istenmeden) üretilen kimyasallar olarak 3 grupta toplanabilir.
Çevre ve insan sağlığının KOK’ların etkilerinden korunması için Stockholm Sözleşmesi kabul edilmiş ve 2004 yılında yürürlüğe girmiştir. Stockholm Sözleşmesi ile ilk etapta 9’u pestisit ve 3’ü endüstri kimyasalı olmak üzere 12 kimyasal, 2010 yılında 2’si pestisit 7’si sanayi kimyasalı ve son olarak 2011 yılında 1 pestisit listelere eklenmiştir. Şuanda da bazı kimyasalların listeye eklenmesi tartışılmaktadır.
KOK’lara maruz kalınması kanser, obezite, kardiyovasküler hastalıklar, üreme ve nörolojik sağlık problemleri, öğrenme güçlüğü, hormonların bozulması ve diyabet gibi çeşitli sağlık problemlerine neden olmaktadır.
Çalışmada KOK’lar, kaynakları ve KOK’ların insan ve çevre sağlığına etkileri araştırılmıştır. Gelecek nesillerin daha sürdürülebilir bir çevrede yaşayabilmeleri için, KOK’ların etkilerini anlamak ve tehlikelerinden korunmak için gerekli tedbirlerin alınmasının son derece önemli olduğu düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kalıcı organik kirleticiler, biyoakümülasyon, çevresel etki, sağlık problemleri
|
